Kritisch en toekomstgericht afscheidscollege van CHDR-oprichter prof. dr. Adam Cohen
Nieuwe technieken nodig om echt uitkomsten te meten
Regelgeving en onderzoek op het gebied van hulpmiddelen en geneesmiddelen voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Om de effecten van behandeling echt in kaart te brengen, moeten nieuwe meetmethoden ontwikkeld worden. Ook de opleiding van artsen, apothekers en andere zorgprofessionals is aan vernieuwing toe. Dat stelde de Leidse hoogleraar klinische farmacologie prof. dr. Adam Cohen, oprichter van het Centre for Human Drug Research (CHDR), in zijn afscheidscollege 'Weg met het geneesmiddel' op vrijdag 9 november.
Wie de krant leest, zou kunnen denken dat het gemakkelijk is om de effecten van medische behandelingen te meten. Beleidsmakers op het ministerie en de Nederlandse zorgautoriteit NZa bepleiten bijvoorbeeld dat medisch specialisten voortaan beloond worden op basis van de gezondheidswinst voor de patiënt. Ook wordt regelmatig gepleit voor personalised medicine:geneesmiddelen en geneeskunde als een maatpak voor de patiënt. In zijn afscheidscollege wijst Cohen erop dat dit met de huidige meetmethoden helemaal nog niet mogelijk is: 'Personalised medicine lijkt voorlopig sterk op het aanmeten van een maatpak door een blinde kleermaker', aldus de klinisch farmacoloog. 'Want welke ziekte iemand ook heeft, we kunnen niet of nauwelijks meten hoe het met onze patiënten gaat. We kunnen waarden meten in hun bloed, of de grootte van hun tumoren, of de pompkracht van hun hart maar niet hoe het met HEN gaat. Dat hebben we eerlijk gezegd veronachtzaamd en moet en kan snel worden opgelost.' Een oplossing presenteerde Cohen ook: regelmatige metingen in de thuissituatie met behulp van de mobiele telefoon van patiënten of proefpersonen. Dat kan ten dele met de in de telefoon aanwezige techniek, maar ook met randapparatuur zoals weegschalen en hartslagmeters en uiteraard door via de telefoon vragen te stellen die de proefpersoon kan beantwoorden. CHDR is deze technieken al aan het perfectioneren, onder de naam Trial@home.
Cohen uitte in zijn afscheidscollege ook kritiek op het in zijn ogen onterechte onderscheid in de regelgeving tussen geneesmiddelen (die vaak alleen symptomen bestrijden) en zogeheten hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld kunstheupen en dialyseapparaten (die tot op zekere hoogte echt genezing brengen). Geneesmiddelen worden heel grondig onderzocht op effectiviteit en veiligheid, terwijl voor hulpmiddelen veel minder strikte regels gelden. En dat kan leiden tot ernstige problemen, bijvoorbeeld bij zogeheten 'metal on metal' kunstheupen die metalen deeltjes afgeven waardoor ernstige gezondheidsschade ontstaat. Cohen pleit dan ook voor een benadering waarbij alle behandelingen (hij spreekt van gezondheidszorginterventies) in hetzelfde wettelijke kader onderzocht en getoetst worden.
Onderwijs
De 21e-eeuwse behandeling van ziekten is vaak een complex geheel van klassieke behandelingen met bijvoorbeeld chirurgie en geneesmiddelen, zogeheten hulpmiddelen en nieuwe interventies met bijvoorbeeld stamcellen en gentherapie. Dat geheel vraagt niet alleen om andere regelgeving en evaluatie, ook de opleiding van zorgprofessionals zou meer aandacht moeten besteden aan de effecten van interventies. Zestig jaar geleden waren er nog bijna geen effectieve geneesmiddelen, maar kregen studenten veel meer uren onderwijs in de farmacologie, dus in de effecten van geneesmiddelen. In deze tijd, waarin er meer dan 2000 geneesmiddelen en vele hulpmiddelen bestaan, met krachtige effecten maar ook soms forse bijwerkingen, krijgen studenten relatief weinig onderwijs op dit gebied. Cohen: 'Er zijn in onze UMC’s op het moment geen fulltime hoogleraren die zich uitsluitend concentreren op onderwijs over gezondheidszorginterventies. De studenten krijgen les van goedwillende vrijwilligers zoals degene die nu voor u staat. Dat klopt niet en juist nu de ontwikkelingen snel gaan, de behandelingswijzen steeds technologischer en complexer worden, evenals de evaluatie van die behandelingen, is een deltaplan voor het onderwijs nodig.'
Bekijk het volledige afscheidscollege van Adam Cohen hieronder
